"Όποιος Ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά" Ρήγας Φεραίος

Ως λαογραφία ορίζεται εκείνη η επιστήμη που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού. Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Επιμέλεια σελίδας: Πάνος Σ. Αϊβαλής, δημοσιογράφος, εφημερίδα "Αρκαδικό Βήμα"

AΡΚΑΔΙΚΟ ΒΗΜΑ

AΡΚΑΔΙΚΟ ΒΗΜΑ
.........................Η σελίδα της εφημερίδας "Αρκαδικό Βήμα"..................................

Λαογραφικά... με τον Πάνο Αϊβαλή // Επικοινωνία στο email: arkadikovima@gmail.com

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών είναι ένα από τα δεκατέσσερα Eρευνητικά Kέντρα της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία εντάχθηκε από την ίδρυσή της (1926). Ιδρύθηκε το 1918 από τον Νικόλαο Γ. Πολίτη ως Λαογραφικό Αρχείο, με αντικείμενο τη Λαογραφία δηλαδή «την περισυλλογήν πάσης της λαογραφικής ύλης και την δημοσίευσιν αυτής». Σήμερα αποτελεί το Eθνικό Kέντρο Tεκμηρίωσης του λαϊκού πολιτισμού με πλουσιότατο Αρχείο ανέκδοτου υλικού για όλες τις πτυχές του λαϊκού βίου και ειδική Βιβλιοθήκη.

Σάββατο 28 Απριλίου 2018

Ο Μάιος είναι ο πέμπτος μήνας του Ιουλιανού και Γρηγοριανου ημερολογίου, ο τρίτος του Ρωμαϊκού

Ο  Μ Η Ν Α Σ Μ Α Ϊ Ο Σ

Α. ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Ο Μάιος είναι ο πέμπτος μήνας του Ιουλιανού και Γρηγοριανου ημερολογίου, ο τρίτος του Ρωμαϊκού. Στο Αττικό ημερολόγιο ήταν ο εντέκατος μήνας, κάλυπτε το χρονικό διάστημα από 23 Απριλίου μέχρι 23 Μαΐου του δικού μας ημερολογίου. Στη λαϊκή συνείδηση σχετίζεται παρετυμολογικά με τα μάγια και τη μαγεία.
Το μήνα Μάιο κατά τη Βυζαντινή εποχή γιορτάζονταν τα γενέθλια της Κωνσταντινούπολης ( της πόλης της καρδιάς και των ονείρων μας), ενώ στις 29 Μαΐου μνείαν ποιουμεθα της αποφράδας ημέρας, της άλωσης της Βασιλεύουσας από τον πιο βάρβαρο λαό της Οικουμένης, τους Τούρκους (1453 μ.Χ.).

Β. ΟΝΟΜΑΤΑ του ΜΑΪΟΥ και Προέλευση του ονόματος.
Μάιος, Μάης, Λούλουδος, Πράσινος, Κερασάρης, Τριανταφυλλάς, Καλομηνάς, Πεντοδείλινος (δειλινό = γεύμα : έτρωγαν πέντε φορές την ημέρα, επειδή η ημέρα είναι μεγάλη και η εργασία του εργάτη ήταν από ήλιο σε ήλιο).
Το όνομα Μάιος προέρχεται από τη λατινική λέξη maior=μεγαλύτερος που είναι συγκριτικός βαθμός του επιθέτου magnus, - a, - um =μεγάλος. Maiores ήταν οι ένδοξοι πρόγονοι των Ρωμαίων, στους οποίους ήταν αφιερωμένος ο Μάιος. Το Μάιο υπήρχαν δύο μεγάλες γιορτές των Ρωμαίων αφιερωμένες στους προγόνους - "νεκρούς : τα Λεμουρια και τα Ροζάλια.
Άλλη προέλευση του ονόματος Μάιος, κατά τον Πλούταρχο (Βίος Νουμά, 19) είναι από την ελληνική λέξη Μαία (Maia), Η νύμφη Μαία ήταν η ομορφότερη από τις Πλειάδες, τις επτά κόρες του Άτλαντα και της Πλειόνης. Ήταν θεά της γονιμότητας και μητέρα του θεού Ερμή, στον οποίο ήταν αφιερωμένος ο μήνας Μάιος.
Ο Οβίδιος παράγει το όνομα Μάιος από τη λατινική λέξη Maiestas = Μεγαλειότης.

 ~~~~~~~

Γ. ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ του ΜΑΪΟΥ
1. ΓΕΝΙΚΑ

Ο Μάιος είναι μήνας χαράς και λατρείας της βλάστησης. Πολλοί λαοί την Πρωτομαγιά γιορτάζουν την ανθοφορία της φύσης. Ο Μάιος είναι ο μήνας των λουλουδιών. Παράλληλα, όμως, επειδή σχετίζεται με τα μάγια και τη μαγεία, αποφεύγονταν οι γάμοι και οι σοβαρές εργασίες.
~~~~~~~

2.Το ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΤΙΚΟ ΣΤΕΦΑΝΙ
Την 1η Μαΐου φτιάχνεται από λουλούδια το πρωτομαγιάτικο στεφάνι ( μαγιοστέφανο) για την ανθοφορία της γης. Το στεφάνι αυτό τοποθετείται στην εξώπορτα του σπιτιού ή στις βεράντες μέχρι τις 23 Ιουνίου, παραμονή της γιορτής του ΑιΓιάννη,οπότε καίγεται στις φωτιές (κάψαλα ή άγιστρου - αγιασωτιστί). Συνηθίζεται να βάζουν στο στεφάνι εκτός από από τα λουλούδια αλλού ένα σκόρδο, αλλού ένα αγκάθι ή το φυτό δαιμονιαριά (στην Αγιάσο), για να αποτρέπονται τα κακά ή για να δαιμονίζονται οι γαμπροί.
~~~~~~~
3. ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ για το ΜΑΪΟ

α. Απρίλης με τα Λούλουδος και Μάης με τα ρόδα.
β. Ο Μάης έχει τ'όνομα κι Απρίλης τα λουλούδια.
γ. Του Μάη τα γαρύφαλλα τσι του Θιρστή τα μήλα (Θιρστής =ο Ιούνιος)
δ. Ούλις γοι παπαρούνις του Μάη ανθίζιν.
ε. Γιου Μάης πάντα θα ν' έρτ μι τα κ'τσιά(=κουκιά) τσι θα φύγ' μι τα τσιράσια.
στ. Μαθμένου είνι τ'αρνί να κουρεύγιτι του Μάη.
ζ. Το Μάη εγεννήθηκα, τα μάγια δεν φοβούμαι (πίστευαν ότι το Μάιο και ιδιαίτερα την Πρωτομαγιά, πιάνουν τα μάγια).
η. Το Μάιο μήτε δέντρο να φυτέψεις μήτε παιδί να παντρέψεις(ο φόβος των νεκρών το Μάιο είναι έντονος, γι αυτό δημιουργήθηκαν πολλές απαγορεύσεις, όπως η τέλεση γάμων, η σπορά και άλλες δημιουργικές εργασίες).
θ. Στου καταραμένου τον τόπο το μήνα Μάη βρέχει - ή - Στου κακουρίζικου χουριό το Μάη ρίχνει του νιρό (σε πολλά μέρη ο Μάιος λέγεται και Χαλαζάς και Βροχάρης, επειδή τότε συμβαίνει να πέφτει χαλάζι ή βροχή, που είναι καταστροφικά στη γεωργία ιδίως στα ανθισμένα λιόδεντρα,στα κεράσια και σε πολλά σπαρτά).
ι. Πούχει κατάρα γονική, το, Μάη μπαίνει εργάτης (μεγάλες οι μέρες του Μαΐου, οχτάωρο δεν υπήρχε)
ια. Μάης αβριχους, τρυγητής χαρούμινους.
ιβ. Ζήσι μαύρη γάδαρι να φας του Μάη τριφύλλι τσι τουν Αύγουστου σταφύλι.

ιγ' Καλός γιου ήλιους του Μαγιού, τ' Αυγούστου του φιγγάρι.

ιδ'. Μην πάρεις το Μάη άλογο, μήτε γυναίκα τη Λαμπρή.

ιε' Ο γάμος ο μαγιάτικος πολλά κακά ' ποδίδει.
ιστ'. Το Μάη κρασί μην πίνετε κι ύπνο μην αγαπάτε. . 
ιζ' Το Μάη βάζε εργάτες κι ας είναι κι ακαμάτες.
ιη' Το Μάη με πουκάμισο, τον Αύγουστο με κάπα.
ιθ' Αν βρέξει ο Απρίλης δυό νερά κι ο Μάης άλλο ένα,, τότε τ' αμπελοχωραφα χαίρονται τα καημένα ( ή :... χαρά σ' αυτόν το γεωργό που ' χει πολλά σπαρμένα.).
κ' Τον Απρίλη και το Μάη κατά τόπους τα νερά.
Όπως φαίνεται, ο Μάιος είναι καλός, λούλουδος, ευωδιαστός, αλλά 'παράλληλα είναι και μήνας κακός και καταραμένος.


Τετάρτη 25 Απριλίου 2018

«Με τη δύναμη του νερού» στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης


Υφαντά (φλοκάτες, μπαντανίες, σαΐσματα)

Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) διοργανώνει, για τέταρτη συνεχή χρονιά, αναβίωση της παραδοσιακής νεροτριβής και του νερόμυλου. Το Σάββατο 5 και την Κυριακή 6 Μαΐου (ώρες 10:30-14:30) το βουητό του νερού θα μπερδευτεί με το τρίξιμο της φτερωτής και τα τραγούδια των γυναικών με τα χωρατά των μυλωνάδων!
Η νεροτριβή του Μουσείου θα λειτουργήσει από τον έμπειρο «Νεροτριβιάρη» της οικογένειας Δρακόπουλου, που διατηρεί νεροτριβή και νερόμυλο στο Βυζίκι Γορτυνίας εδώ και τέσσερις γενιές, με σκοπό να πλυθούν υφαντά (φλοκάτες, μπαντανίες, σαΐσματα). Παράλληλα, ο νερόμυλος του Μουσείου θα αλέθει σιτάρι.
Η ολοκλήρωση του ετήσιου πλυσίματος θα γιορταστεί με παραδοσιακούς χορούς από το Λύκειο Ελληνίδων-Παράρτημα Τρίπολης και λιτό φαγητό από τον Αγροτουριστικό Πολιτιστικό Σύλλογο Γυναικών Δημητσάνας, όπως παλιά.
Η συμμετοχή σε όλες τις εκδηλώσεις είναι ελεύθερη για το κοινό.
Για το πλύσιμο στη νεροτριβή είναι απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής, ενώ η κάθε οικογένεια μπορεί να φέρει μέχρι δύο υφαντά.
Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής μπορείτε να επικοινωνήσετε με το Μουσείο, στο τηλέφωνο 27950 31630 (καθημερινά, εκτός Τρίτης, 10:00-18:00).

Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης
Κεφαλάρι Αϊ-Γιάννη, 220 07 Δημητσάνα
Τ: 27950 31630 | www.piop.gr
piopnews

Παρασκευή 20 Απριλίου 2018

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ από το ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ 
από το ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ
Σ' αυτόν τον τόπο, όπου οι πρωτοπόροι φεύγουν χωρίς πολλές φορές οι σύγχρονοί τους να τους αντιληφθούν, τουλάχιστον η Αγγελική Χατζημιχάλη υπήρξε για πολλούς οδηγός και συμπαραστάτης και της το αναγνώρισαν. 
Η παρουσία πολυπληθούς κοινού σε μια επιστημονική ημερίδα τιμής στην μνήμη της Ελληνίδας Λαογράφου Αγγελικής Χατζημιχάλη (1895-1965) ήταν ενθαρρυντική.

Ο αγαπών την παράδοσιν δυνατόν να μη μελετά ταύτην και ο μελετών να μην την αγαπά (Ν. Γ. Πολίτης). 
Η Αγγελική Χατζημιχάλη ανήκει στους εραστές της παράδοσης, που δόθηκε με όλες της τις δυνάμεις όχι μόνο στη γνωριμία και τη μελέτη του καλλιτεχνικού μας λαϊκού θησαυρού, αλλά και στην αναβίωσή του.

Θεώρησα χρήσιμη ενημερωτικά την παράθεση του μοναδικού σύντομου χειρογράφου βιογραφικού σημειώματος της ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ 
«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Πλάκα, τότε που τα σπίτια είχαν ακόμη πλακόστρωτες αυλές, κληματαριές, πεζούλια και γλάστρες με ευωδερούς ανθούς. Το σπίτι του πατέρα μου, του καθηγητή Αλεξίου Κολυβά από τη Ζάκυνθο, γεμάτο βιβλία, χειρόγραφα, κεντήματα, βυζαντινές εικόνες κρεμασμένες ως το ταβάνι του σπιτιού μας. Στον παρακάτω δρόμο, στην όδο Αδριανού, σ’ένα παλιό Αθηναϊκό σπίτι κοντά στου Ράδου και του Μαμούρη, στου Ζυμβρακάκη, έμενε ο παππούς μου, ο Χιώτης συμβολαιογράφος Γρηγόριος Μπουρνιάς. Σωροί κι εδώ πασίλογα και διαλεχτά έργα τέχνης, αρχαιοελληνικά, βυζαντινά, ανατολικά, και ταχτικοί επισκέπτες ο Ζώτος Μολοσσος, ο Αποστολάκης, ο Λάμπρος, ο Καμπούρογλους.
Μανιακοί λάτρεις της τέχνης οι δύο σεβαστοί μου πρόγονοι, γνωστοί για την πολύτιμη συμβολή τους στα γράμματα και την τέχνη, εύκολα και αβίαστα κύλησαν μέσα στο αίμα και την ψυχή μου το δικό τους αίμα. Και αν τα χρόνια φύγανε και μεγάλωσα, και σήμερα ακόμη δεν είμαι εγώ παρά εκείνοι που μιλούν στην ψυχή μου, που την οδηγούν στην παλιά εκείνη Ελλάδα που κλείνει μέσα της όλες τις Ελλάδες. Έτσι ξεκίνησα και προχώρησα χωρίς ειδική κατάρτιση, αλλά με πάθος για την τέχνη, με πίστη ακατάλυτη στην πιο κοντινή μας Ελλάδα, τη μεταβυζαντινή, που εύκολα κι αβίαστα αγάπησα χωρίς να το καταλάβω, από μικρή μικρή παιδούλα.
Μαθητεύω στο Παρθεναγωγείο Χιλλ και κει αρχίζω να ζωγραφίζω. Ο πατέρας μου όμοιος σε πολυμάθεια με τους παλιούς δασκάλους του Γένους και με Πατριαρχικές αντιλήψεις, όπως βέβαια θα ήσαν κι εκείνοι, μου δίνει ιδιαίτερα γυμνασιακά μαθήματα αλλά δεν μου επιτρέπει, παρ’ όλα μου τα κλάματα, να πάω στο Πολυτεχνείο γιατί φοιτούσαν αγόρια και κορίτσια μαζί. Μεταβάλλει μια κάμαρα του σπιτιού μας σε σπουδαστήριο και παρακαλεί τον καθηγητή Γεώργιο Ροϊλό να μου δίνει μαθήματα. Λίγο αργότερα, ως Γραμματεύς της Ολυμπιακής Επιτροπής παραχωρεί στον ζωγράφο Ευάγγελο Ιωαννίδη μια αίθουσα στο Ζάππειο με τον όρο να δημιουργήσει ατελιέ για κοπέλες μόνο. Πήγαινα τρία χρόνια κάθε απόγευμα. Τον ίδιο περίπου καιρό με κάνει γραμματέα του. Μου υπαγορεύει τα κύρια άρθρα του που δημοσιεύονταν στις πιο σημαίνουσες τότε εφημερίδες και στην «Νέα Εφημερίδα», που έγινε ιδιοκτήτης και διευθυντής ύστερα από τον Ιωάννη Καμπούρογλου. Ποτέ δε θα ξεχάσω τη συγκίνηση που ένοιωσα όταν είδα το πρώτο άρθρο στην εφημερίδα. Νόμισα πως το είχα γράψει εγώ η ίδια. Τέτοια χαρά χαρά δεν πήρα ποτέ πια. Ούτε όταν εκδόθηκε το πρώτο μου βιβλίο, η Σκύρος.
Μανία κυριολεκτικά είχα με το θέατρο και την απαγγελία. Βασανίζομαι να πείσω τον πατέρα μου να μου επιτρέψει να πηγαίνω στο Ωδείο. Δίνω εξετάσεις στον Οικονόμου, πετυχαίνω αι φοιτώ ένα χρόνο. Με αποσύρει όμως στο τέλος της χρονιάς και πάλι, γιατί θα παίζαμε στις εξετάσεις τη Μαρία Στιούαρτ κορίτσια και αγόρια μαζί. Όλα αυτά ίσως να ωφέλησαν, πάνε περίπου 40 χρόνια, για να δοθώ με όλες μου τις δυνάμεις όχι μόνο στη γνωριμία και τη μελέτη του καλλιτεχνικού μας λαϊκού θησαυρού, αλλά και στην αναβίωσή του».

Το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων τιμά την Αγγελική Χατζημιχάλη |thetoc.gr
Την πρώτη ελληνίδα που αφιερώθηκε στη μελέτη και την ανάδειξη της λαϊκής τέχνης τιμά το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων

Κυριακή 8 Απριλίου 2018

Μεγάλη Παρασκευή: Ήθη και έθιμα ανά την Ελλάδα


ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ


Η Μεγάλη Παρασκευή, είναι ημέρα απόλυτης αργίας και νηστείας. Σχεδόν ολόκληρη η μέρα, αφιερώνεται στην Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου και στην Ακολουθία του Επιταφίου. Ο λαός ζει με κατάνυξη το θείο δράμα. Σε πολλές περιοχές, τα κορίτσια ενώ στολίζουν τον Επιτάφιο, ψάλλουν το μοιρολόγι της Παναγίας, μεγάλο θρησκευτικό τραγούδι που ιστορεί τη σταύρωση του Ιησού και εκφράζει τον πόνο της Αγίας του Μητέρας. Και αμέσως αρχίζει η συρροή του κόσμου και το προσκύνημα του Επιταφίου. Παρθένες με κάνιστρα γεμάτα λεμονόφυλλα, ή τριαντάφυλλα στέκονται κοντά του και ραίνουν με μύρα το νεκρό Ιησού. Οι προσκυνητές, προπάντων γυναίκες και παιδιά αφού φιληθούν, περνούν κάτω από τον Επιτάφιο, “για να τους πιάσει η χάρη” όπως λένε.
Όταν νυχτώσει αρχίζει η ακολουθία και η περιφορά του Επιταφίου. Η πομπή σχηματίζεται από τα Εξαπτέρυγα και το Σταυρό μπροστά , τον Επιτάφιο και τους ιερείς πιο πίσω. Στις πόλεις προηγούνται οι μουσικοί, παίζοντας πένθιμα εμβατήρια. Ο κόσμος που ακολουθεί κρατάει στα χέρια αναμμένες λαμπάδες. Κατά διαστήματα η πομπή σταματά σε πλατείες και σταυροδρόμια και εκεί οι ιερείς ψάλλουν δεήσεις. Επίσης σε πολλές περιοχές, την ώρα της περιφοράς του Επιταφίου, ανάβουν φωτιές, στις οποίες καίγονται θυμιάματα, ενώ σε άλλες καίγεται ο Ιούδας. Όπως στα κεριά της Μεγάλης Πέμπτης, έτσι και στα λουλούδια του Επιταφίου, (Χριστολούλουδα, Σταυρολούλουδα) αποδίδεται μεγάλη θαυματουργός Δύναμη. Σε πολλούς μάλιστα τόπους, η διανομή τους γίνεται από τον ίδιο τον ιερέα.
Στα χωριά της Πυλίας, την Μεγάλη Παρασκευή, πίνουν ξίδι και καπνιά για να δείξουν την αγάπη τους στο Χριστό, που τον πότισαν ξύδι. Στην Κορώνη, ούτε φωτιά ανάβουν, ούτε μαγειρεύουν, ούτε μπουκιά βάζουν στο στόμα τους. Κάποιοι βάζουν σε ένα ποτήρι ξύδι, ρίχνουν μέσα και λίγη αράχνη και πίνουν τρεις γουλιές γιατί έτσι πότισαν και το Χριστό. Όταν κατά το μεσημέρι, γίνει η Αποκαθήλωση και εκτεθεί σε προσκύνημα η χρυσοΰφαντη παράσταση του νεκρού Ιησού, πάνω σε φορητό κουβούκλιο, τότε αρχίζει ο στολισμός του Επιταφίου. Το στολισμό κάνουν τα κορίτσια της ενορίας, με άνθη της άνοιξης: βιολέτες, μενεξέδες, τριαντάφυλλα, λεμονανθοί. Όλα τα λουλούδια πλέκονται σε στεφάνια και γιρλάντες και ο Επιτάφιος γίνεται όλος μια κορόνα από άνθη. Ακόμη στην Κορώνη, τη Μεγάλη Παρασκευή το πρωί, τα παιδιά, κρατώντας ένα σταυρό στο χέρι, γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και λένε τα πάθη του Χριστού. Τα φιλεύουν με κουλούρια, κόκκινα αυγά ή λεφτά.
Στην Κρήτη, τη Μεγάλη Παρασκευή, τρώνε νερόβραστα φαγητά με ξύδι, σαλιγκάρια βραστά, των οποίων το ζουμί μοιάζει με ξύδι.Στην Ανατολική Κρήτη, την ώρα που λέει ο παπάς, το πρώτο ευαγγέλιο, της Μ. Παρασκευής, η παπαδιά βαστά αλεύρι και νερό, κάνει προζύμι με τις ευχές του Ευαγγελίου και το προζύμι ανεβαίνει,ενώ στο Κατσιδόνι Κρήτης, την ώρα που λέει ο παπάς στην Εκκλησία, εν καλάμω κάνουν σταυρούς από καλάμι για να διώξουν τους ποντικούς από τα κουκιά. Στο Μελιγαλά, τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ, ανάβουν “φουνταρίες”. Κάθε νοικοκυρά, όταν σημαίνει η καμπάνα για τον Επιτάφιο, ρίχνει μπροστά στην πόρτα του σπιτιού της δυο – τρία μάτσα κληματόβεργες και τους βάζει φωτιά. Μέχρι να βγει ο Επιτάφιος, οι κληματόβεργες έχουν πλέον γίνει θράκα. Την ώρα που o παπάς περνά έξω από το δρόμο του σπιτιού της, η νοικοκυρά ρίχνει πάνω στη θράκα μια χούφτα μοσχολίβανο και ο παπάς κάνει εκεί παραστάσιμο.
Στις Μέτρες της Θράκης, η πομπή του Επιταφίου, σταματά έξω από ένα παρεκκλήσι, όπου εκεί βρίσκεται έτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Τη στιγμή που ο Ιερέας διαβάζει το σχετικό Ευαγγέλιο, ανάβουν τη φωτιά και καίνε τον Ιούδα. Παίρνουν μια χούφτα από εκείνη τη στάχτη και τη ρίχνουν στα μνήματα. Στην Κίο, τη Μεγάλη Παρασκευή που γυρίζουν τον Επιτάφιο, σταματούν στις διασταυρώσεις και μνημονεύουν. Επίσης οι πόρτες των σπιτιών τους μένουν ανοιχτές, για να μπει μέσα η Θεία Χάρη. Οι άνθρωποι πηγαίνουν νωρίτερα και τοποθετούν χώμα στα σημεία που θα σταματήσει ο επιτάφιος. Μόλις τελειώσει η λειτουργία, πηγαίνουν και παίρνουν από εκείνο το χώμα και το σκορπούν στο σπίτι για να χαθούν οι κοριοί. Σε ορισμένες περιοχές, όπως για παράδειγμα στη Λέσβο, δεν ανάβουν φωτιές μόνο τη Μεγάλη Παρασκευή, αλλά και τις υπόλοιπες μέρες από τη Μεγάλη Τετάρτη μέχρι το Μεγάλο Σάββατο.
Στις Σέρρες, ξεχωριστή σημασία έχει και η συνήθεια των γυναικών, να τοποθετούν στη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου, πάνω σε τραπέζι μπροστά από το κατώφλι της Εξώπορτας, την εικόνα του Εσταυρωμένου ανάμεσα σε άνθη, αναμμένα κεριά και θυμιάματα. Δίπλα τοποθετούν ένα πιάτο με χλόη φακής, ή κριθαριού, την οποία έχουν φυτέψει για αυτό το σκοπό, κάποια ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής. Το έθιμο συναντάται και σε άλλες περιοχές και θυμίζει τους Κήπους του Αδώνιδος. Στη γιορτή του Άδωνη, οι γυναίκες ντυμένες πένθιμα, τοποθετούσαν επάνω σε νεκροκρέβατο κέρινα ομοιώματα του Άδωνη, γύρω από τα οποία έβαζαν άνθη και τους λεγόμενους “κήπους” δηλαδή γλάστρες όπου είχαν φυτέψει μάραθα ή άλλα φυτά, που γρήγορα μαραίνονται, αλλά και γρήγορα ξανά ανθίζουν. (για να συμβολίζουν, την πρόωρα μαραμένη νεότητα του Άδωνη)
Στη Σπάρτη, όταν γυρίσουν τον Επιτάφιο, τον ξεστολίζει ο καντηλανάφτης, ο οποίος παίρνει τα κεριά και τα φυλάει. Την άλλη μέρα, τα βάζει ο παπάς σε ένα δίσκο με τα σταυρολούλουδα και τα μοιράζει στις γυναίκες. Τα λουλούδια αυτά, οι γυναίκες τα κρατούν ως φυλαχτό και όταν αρρωστήσει ένα παιδάκι βάζουν στα κάρβουνα λίγο νερό και μερικά σταυρολούλουδα και το λιβανίζουν. Στην Πάρο, τα κεριά του Επιταφίου, τα φυλούν και όταν έχει φουρτούνα, βρέχει ή αστράφτει, τα ανάβουν να περάσει η κακοκαιρία. Ακόμα, στο εικονοστάσι, τοποθετείται και κλαδί ελιάς, που παραμένει εκεί ως αγιώτικο. Στο Καστανόφυτο Καστοριάς, τα παιδιά του χωριού, παίρνουν από την εκκλησία το χελιδόνι, (ξύλινο ομοίωμα περιστεριού) το κρατούν με ένα ξύλο ψηλά, το στολίζουν με λουλούδια και το περιφέρουν στα σπίτια. Κατά την περιφορά μαζεύουν δώρα, αυγά κόκκινα κα
Στα Τελώνια της Λέσβου, τη Μ. Παρασκευή, οι κάτοικοι σηκώνονται τα χαράματα και γυρίζουν στα ξωκλήσια. Πρέπει να επισκεφθούν 9-13 ξωκλήσια. Ανάβουν κεριά και θυμίαμα. Στην Θράκη, ένα σημαντικό έθιμο είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, τα παιδιά αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Αυτά θα τα χρησιμοποιήσουν την Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, όπου βάζοντάς τους φωτιά θα «κάψουν» τον Ιούδα. Συνηθίζεται μέρος της στάχτης αυτής, να παίρνουν για να την ρίξουν στα μνήματα. Στην Ύδρα, έχουν ένα ξεχωριστό έθιμο την Μεγάλη Παρασκευή. Εκεί στην συνοικία Καμίνι, ο Επιτάφιος μπαίνει στην θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του. Ξεχωριστή θέση έχουν και τα πολύχρωμα βαρελότα που φωτίζουν στην συνέχεια τον ουρανό. Στο νησί της Ζακύνθου, ο Επιτάφιος, γίνεται με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα. Εκεί , σύμφωνα με ένα πανάρχαιο έθιμο, η περιφορά του Επιταφίου, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση.
Στο Λιτόχωρο το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης στολίζονται οι επιτάφιοι που φτιάχνονται από ανύπαντρες κοπέλες, που όλη την Σαρακοστή φτιάχνουν λουλούδια από ύφασμα. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται στο παζάρι η συνάντηση των Επιταφίων που συνοδεύονται από χορωδίες Λιτοχωριτών, δημιουργώντας έτσι ένα εκπληκτικό θέαμα. Στο Αιτωλικό πολλοί προσκυνητές επισκέπτονται το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου βρίσκεται ο Επιτάφιος, ένα ιστορικό κειμήλιο του 13ου-14ου αιώνα. Στη Ναύπακτο, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής πλήθος κόσμου συνοδεύει την περιφορά του Επιταφίου, σχηματίζοντας πομπές, οι οποίες διέρχονται από το λιμάνι, ενώ αναμμένες δάδες και ειδικά τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου μας μεταφέρουν σε άλλη εποχή. Μάλιστα, στο μέσο της εισόδου του λιμανιού οι δάδες σχηματίζουν έναν μεγάλο σταυρό που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι παρουσιάζοντας μία φαντασμαγορική εικόνα μοναδικής ομορφιάς. Για την ιστορία, το συγκεκριμένο έθιμο έχει παράδοση πολλών χρόνων, η οποία συνδυάζει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει την τουρκική ναυαρχίδα στο χώρο αυτό.
____________